Trong năm nay, lượng đơn đặt hàng từ Mỹ của các hãng dệt may và giày dép lớn ở Đông Nam Á và Nam Á sẽ còn giảm do người tiêu dùng Mỹ đang cắt giảm chi tiêu. Các chuyên gia trong và ngoài ngành cảnh báo về “tương lai ảm đạm hơn ở phía trước”. Tình trạng này có thể kéo dài đến đợt hàng thời trang xuân 2025.
Các lô hàng may mặc và giày dép từ các nhà sản xuất ở Việt Nam, Campuchia, Myanmar và Bangladesh đã giảm 20-30% giá trị trong bốn tháng đầu năm nay, theo phân tích của Nikkei Asia về dữ liệu hải quan mới nhất của Mỹ.
Xuất khẩu dệt may sang Liên minh châu Âu (EU) cũng bắt đầu chậm lại. Số liệu cùng kỳ cho thấy xuất khẩu hàng may mặc của Bangladesh sang châu Âu giảm 3% và Campuchia cũng giảm nhẹ.
Từ đầu năm đến đầu tháng 4 năm nay, bất chấp xu hướng sụt giảm chung , xuất khẩu hàng may mặc của Việt Nam sang EU đã tăng gần 20%, riêng xuất khẩu của Myanmar sang EU duy trì tăng trưởng một con số. Tuy nhiên, số liệu mới công bố cuối tháng 4 cho thấy lượng hàng xuất khẩu giảm đáng kể so với tháng trước. Tại Campuchia, theo số liệu của hải quan nước này, xuất khẩu của Campuchia sang các nước cũng giảm 30% trong bốn tháng đầu năm 2023.
Tổng Thư ký Ken Loo của Hiệp hội Dệt may, Giày dép và Du lịch Campuchia (TAFTAC) đã chỉ ra rằng nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm từ năm ngoái và có thể tiếp tục sắp tới là do lạm phát và đà suy giảm kinh tế do cuộc chiến Nga–Ukraine. Tuy nhiên, ông Loo cho rằng vẫn chưa có tình trạng mất việc làm đáng kể trong lĩnh vực trị giá 11 tỉ đô la và sử dụng hơn 700.000 công nhân.
Mỹ đã phát hiện nhiều loại hàng hóa của Trung Quốc đã trà trộn và đội lốt xuất xứ Campuchia để hưởng thuế suất bằng 0 khi xuất sang sang Mỹ trong cơ chế ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) dành cho các nước đang phát triển. Từ tháng 12-2020, Quốc hội Mỹ đã không gia hạn cơ chế GSP cho Campuchia.
Ông Loo cho biết, đây “chắc chắn” là một yếu tố dẫn đến xuất khẩu hàng hóa du lịch trong quí đầu năm nay suy giảm 27% so với cùng kỳ năm ngoái.
Xuất khẩu của Myanmar sang thị trường Mỹ và châu Âu đã phần nào ổn định sau những ảnh hưởng do Covid-19 và đợt tẩy chay của phương Tây sau cuộc đảo chính quân sự tháng 2-2021. Một số hãng thời trang và may mặcquốc tế đã rút nhà xưởng và cắt đơn hàng sau sự kiện tháng 2-2021.
Bức tranh ở Bangladesh không khác mấy so với các nước Đông Nam Á, theo CEO Mostafiz Uddin, nhà sáng lập hai hãng may mặc Bangladesh Denim Expo và Bangladesh Apparel Exchange (BAE).
Uddin cho biết đơn đặt hàng giảm và nhiều nhà máy không hoạt động hết công suất, nghĩa là công nhân phải làm ít giờ hơn và ít làm thêm giờ hơn để tăng lương. “Tình trạng này đã diễn ra vài tháng. Tôi tin rằng các đơn đặt hàng giảm vì nhiều nhà bán lẻ vẫn đang giải phóng hàng tồn đọng”, Uddin nói.
Ông tỏ ra e ngại về triển vọng của nửa cuối năm 2023. “Có khá nhiều điều không chắc chắn vào lúc này. Tất cả chúng ta đang chờ nửa cuối năm có chuyển biến tốt không”.
Trong khi đó, Phó Giáo sư Sheng Lu thuộc Khoa nghiên cứu thời trang và may mặc của Đại học Delaware, cho biết các hãng thời trang phải đối mặt với tình trạng “đầy thách thức” trong việc tìm nhà cung ứng thích hợp. Lạm phát đã ăn mòn ngân sách của các hộ gia đình, và người tiêu dùng ưu tiên các chi phí sinh hoạt thiết yếu, hơn là mua sắm quần áo.
“Đối phó với sức mua giảm, nhiều hãng thời trang Mỹ đã chọn cắt giảm đơn đặt hàng và giảm hàng tồn kho, dẫn đến khối lượng giao dịch giảm. Tình trạng không chắc chắn này đã tạo thêm áp lực cho các thương hiệu khi lên kế hoạch cho các mặt hàng thời trang xuân 2025”, ông Sheng Lu giải thích. Điều này đồng nghĩa với việc ngành may mặc sẽ tiếp tục gặp khó khăn trong năm tới.
Một số thương hiệu lớn đã sa thải nhân viên trong thời gian gần đây. Theo Reuters, hồi tháng 4, hãng bán lẻ GAP của Mỹ đã công bố sẽ cắt giảm khoảng 1.800 việc làm trong đợt sa thải thứ hai. Riêng gã khổng lồ H&M của Thụy Điển thông báo sẽ cắt giảm 1.500 công nhân vào tháng 11. Theo báo cáo của Retail Insider hồi tháng 1, Adidas đang tái cấu trúc các hoạt động kinh doanh ở Bắc Mỹ.
Ngoài áp lực kinh tế, các thương hiệu Mỹ cũng đang phải đối phó với những căng thẳng thương mại đang diễn ra. Ông Sheng Lu chỉ ra rằng quyết định của Tổng thống Joe Biden trong việc tiếp tục áp dụng các mức thuế từ thời ông Donald Trump đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc, cũng như nỗ lực của một số nhà lập pháp Đảng Cộng hòa nhằm tước bỏ tình trạng quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR) của Trung Quốc. Hệ quả là thuế đánh vào các mặt hàng Trung Quốc sẽ tăng thêm.
“Môi trường kinh doanh ngày càng bất ổn. Việc giảm rủi ro của chuỗi cung ứng và đạt được sự linh hoạt trong chuỗi cung ứng là ưu tiên hàng đầu của các công ty thời trang trong năm nay. Nhiều công ty đã chọn đa dạng hóa nguồn cung ứng hơn nữa, đặc biệt là giảm các tiếp xúc với Trung Quốc”.
Ricky Hồ / BSA
