Trung Quốc được dự báo sẽ là quốc gia hưởng lợi kinh tế lớn nhất từ robot được trang bị AI, giúp thu hẹp khoảng cách về GDP thực tế (GDP sau khi đã được điều chỉnh theo lạm phát hay giảm phát) với Mỹ trong ba thập niên tới. Tuy nhiên, Trung Quốc có thể sẽ không thể vượt qua Mỹ về mặt kinh tế, do bị ảnh hưởng nghiêm trọng của suy giảm dân số trong tương lai, theo dự báo của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Nhật Bản (JCER) có trụ sở ở Tokyo.
Trong báo cáo công bố hôm 12-6, JCER dự báo rằng vào cuối những năm 2050, GDP thực tế của Trung Quốc sẽ lớn gấp 3,5 lần so với năm 2024. Khoảng cách giữa nền kinh tế lớn nhất và lớn thứ hai thế giới được dự báo sẽ nhỏ nhất vào năm 2057, khi quy mô kinh tế của Trung Quốc đạt 89% so với Mỹ.
AI tổng quát (AGI) là gì?
JCER kỳ vọng việc giới thiệu robot sản xuất được trang bị AI tiên tiến – AI tổng quát (artificial general intelligence – AGI) – sẽ là động lực chính cho tăng trưởng kinh tế tương lai của Trung Quốc. AGI đề cập đến khái niệm AI chưa thành hiện thực, đạt được khả năng nhận thức ngang tầm con người.
Các cuộc thảo luận về AGI, cũng như AI tạo sinh (GenAI), chủ yếu tập trung vào thế giới kỹ thuật số, hay AGI “phần mềm”. Nhưng việc giới thiệu AGI “vật lý” dưới dạng robot, được kỳ vọng sẽ giảm nhu cầu lao động con người và thúc đẩy tự động hóa nhà máy, cuối cùng sẽ mang lại lợi ích cho Trung Quốc nhiều hơn các nền kinh tế khác. Bởi nền kinh tế của đại lục chủ yếu tập trung vào sản xuất.
Trung tâm JCER dự đoán rằng việc các công ty tư nhân tích hợp AGI trong phần mềm sẽ được thể rõ vào năm 2030 và trong ngành công nghiệp robot vào năm 2035. JCER mô tả dự báo này là “thận trọng”.
JCER đã cập nhật phiên bản tháng 3 của dự báo, giải thích chi tiết đóng góp của AI vào năng suất nhân tố tổng hợp (total factor productivity – TFP). Bên cạnh sự thay đổi đầu vào lao động và vốn, TFP tính đến tất cả các yếu tố “dư thừa” hay “không giải thích được” đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, như cải tiến công nghệ, quản lý, chất lượng lao động, tổ chức sản xuất, hiệu quả phân bổ nguồn lực và các yếu tố vô hình khác. Do đó, TFP nắm bắt được hiệu ứng của đổi mới công nghệ và tăng hiệu quả đối với GDP.
Kinh tế Trung Quốc trong 50 năm tới: 32 năm đầu sung sức…
JCER dự báo GDP thực tế của Trung Quốc sẽ tăng trung bình 4,3% hàng năm trong những năm thập niên 2030. Tăng trưởng này sẽ được củng cố bởi việc áp dụng AGI trong ngành công nghiệp phần mềm, nâng cao năng suất của lực lượng lao động trong lập trình, giáo dục và lập kế hoạch doanh nghiệp, cùng nhiều ứng dụng khác.
Trong thập niên 2040, tăng trưởng của Trung Quốc dự báo chậm lại và khoảng 3,7% mỗi năm, do lực lượng lao động thu hẹp. Các nhà phân tích của JCER tin rằng Trung Quốc sẽ duy trì tăng trưởng tương đối cao thông qua việc giới thiệu robot được trang bị AGI.
Tuy nhiên, từ những năm 2050 trở đi, tăng trưởng kinh tế được dự kiến sẽ giảm mạnh, theo dự báo của JCER, khi dân số của quốc gia này giảm nhanh chóng. Dân số ước tính sẽ giảm 40% so với mức năm 2024, xuống còn 854 triệu người vào năm 2075. Báo cáo của JCER ước tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc sẽ gần bằng 0 vào năm 2075.
Trong khi đó, nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ sẽ thu được lợi ích đáng kể từ công nghệ AI, nhưng không nhiều bằng Trung Quốc, dẫn đến khoảng cách phát triển giữa hai cường quốc hàng đầu được thu hẹp.
Dù vậy, Mỹ sẽ tiếp tục trải qua tăng trưởng ổn định trong dài hạn, vì sẽ ít chịu áp lực giảm tăng trưởng kinh tế do suy giảm dân số. Báo cáo dự báo tăng trưởng GDP thực tế của Mỹ là 3,3% mỗi năm trong những năm 2030. Tỷ lệ này dự kiến sẽ giảm đều đặn xuống 1,4% vào năm 2075, nhưng sẽ cao hơn của Trung Quốc.
Xu hướng này, theo báo cáo của JCER, có nghĩa là nền kinh tế Trung Quốc khó có thể vượt qua Mỹ. Khoảng cách sẽ thu hẹp đáng kể nhất vào năm 2057 nhưng sẽ giãn rộng ra trở lại sau đó. Dự báo không xem xét các tác động của cuộc chiến thương mại gần đây giữa hai nền kinh tế lớn nhất.
Bao giờ kinh tế Trung Quốc vượt Mỹ?
Nhiều nhà kinh tế dự đoán nền kinh tế Trung Quốc sẽ vượt Mỹ trong tương lai không quá xa, với các ước tính khác nhau về thời điểm có thể xảy ra.
Nhà kinh tế chính Hidenobu Ishibashi của JCER đã nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ AI đối với nền kinh tế. Lấy Mỹ làm ví dụ, nhóm của ông ước tính tăng trưởng hàng năm của tổng năng suất yếu tố TFP, một chỉ số về tăng năng suất từ đổi mới công nghệ, là 1,7% trong giai đoạn 2024-2075.
Ishibashi cho biết mức này “ngang bằng” với giai đoạn đặc trưng bởi sự xuất hiện của điện và xe hơi trước đây. Chỉ số này tăng với tốc độ 1,9% trong khoảng thời gian từ năm 1919 đến 1970, không bao gồm giai đoạn từ năm 1942 đến 1947 khi nền kinh tế hỗn loạn do Thế chiến thứ hai. Tốc độ này gấp đôi mức ghi nhận từ giữa năm 1970 đến năm 2024.
Một số chuyên gia lo ngại rằng lợi ích kinh tế của AGI có thể tập trung vào một số ít hãng big tech. Nhưng Ishibashi nói báo cáo của JCER dựa trên kịch bản trong đó lợi ích kinh tế được phân phối lại cho người lao động và xã hội rộng lớn hơn.
Vị trí của Nhật Bản
Hồi tháng 3-2025, JCER đã nói rằng Nhật Bản sẽ giảm từ vị trí thứ tư trong bảng xếp hạng GDP toàn cầu xuống vị trí thứ 11 vào năm 2075. Báo cáo mới nhất – dựa trên kịch bản Nhật Bản trải qua một loạt cải cách cơ cấu – gợi ý một triển vọng tích cực hơn, dự đoán xứ sở hoa anh đào sẽ duy trì vị trí thứ tư .
Tuy nhiên, báo cáo cảnh báo rằng cần có một cuộc tái cơ cấu toàn diện để Nhật Bản duy trì vị trí này, gồm cải thiện khả năng di chuyển của lực lượng lao động và cải cách thuế, cũng như tăng đầu tư vào startup để thúc đẩy việc áp dụng AI và công nghệ kỹ thuật số.
Theo Nikkei Asia, BSA Media
Ricky Hồ / BSA Media
