Bảy nhà sản xuất tấm pin mặt trời hàng đầu của Trung Quốc đã lỗ ròng gần 4 tỉ đô la trong năm ngoái. Theo dữ liệu so sánh từ năm 2017, đây là lần đầu tiên họ lỗ với lý do chính là đầu tư lớn vào sản xuất, khiến nguồn cung vượt xa nhu cầu.
Các công ty Trung Quốc kiểm soát hơn 80% công suất toàn cầu trong ngành năng lượng mặt trời. Trung Quốc chiếm 9/10 hãng tấm pin điện mặt trời lớn nhất thế giới. Bảy trong số hãng niêm yết công khai và chuyên sản tấm quang năng này đã ghi nhận khoản lỗ ròng tổng cộng 27 tỉ nhân dân tệ (3,7 tỉ đô la).
Các nhà sản xuất đã báo cáo lợi nhuận ròng là 41,8 tỉ nhân dân tệ vào năm 2023. Nhưng năm ngoái, năm trong số bảy công ty đã ghi nhận khoản lỗ, bao gồm cả công ty đứng thứ hai LONGi Green Energy Technology. Hai công ty còn lại cũng hoạt động kém, với công ty dẫn đầu thị trường Jinko Solar báo cáo lợi nhuận giảm 98%.
Sự sụt giảm chủ yếu bắt nguồn từ sự suy thoái của thị trường do sản xuất quá mức.
Nỗ lực cắt giảm khí thải toàn cầu và nỗ lực khuyến khích đầu tư tập trung vào công nghệ tiên tiến của Trung Quốc đã thúc đẩy các hãng đổ tiền mở rộng sản xuất.
Nhu cầu về năng lượng tái tạo – đặc biệt là năng lượng mặt trời, nhờ vào tính dễ lắp đặt – đã tăng vào năm 2022, khi Nga tấn công Ukraine khiến giá năng lượng tăng cao. Theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), các công trình lắp đặt tấm pin mặt trời mới trên toàn thế giới đã tăng khoảng 40% vào năm 2022 lên 242 GW. Xu hướng này vẫn tiếp tục, với các công trình lắp đặt mới tăng vọt lên 456 GW vào năm 2023 và 602 GW vào năm 2024.
Các công ty Trung Quốc đã nắm bắt cơ hội này.
Các công ty thúc đẩy mở rộng sản xuất đã khiến “tăng trưởng cung cao hơn nhiều so với tăng trưởng cầu”, Kokona Ota, một nhà phân tích tại BloombergNEF nói. Tấm pin mặt trời rẻ hơn gần 70% vào cuối năm 2024 so với đầu năm 2022, giảm xuống còn 9 xu một watt.
Tình trạng dư thừa không phải là điều bất ngờ.
Junko Okazaki, nhà nghiên cứu cấp cao tại công ty tư vấn năng lượng mặt trời RTS có trụ sở tại Tokyo, cho biết: “Các công ty Trung Quốc có thể tin rằng ngay cả khi các công ty khác phá sản, nếu họ tự tồn tại, họ có thể mong đợi lợi nhuận dài hạn”.
Đầu tư lớn cũng được thúc đẩy một phần bởi chính phủ.
Trước đây, Trung Quốc tập trung vào hàng may mặc, đồ gia dụng và đồ nội thất trong nỗ lực mở rộng sản xuất và xuất khẩu. Trong những năm gần đây, sự hỗ trợ của nhà nước tập trung vào bộ ba mới, tiên tiến hơn – tấm pin mặt trời, xe điện và pin lithium-ion.
Năm 2023, Tập Cận Bình đã kêu gọi huy động “lực lượng sản xuất chất lượng mới” – một nỗ lực quốc gia nhằm tăng năng lực trong các lĩnh vực công nghệ cao, có tầm quan trọng chiến lược như xe điện và trí tuệ nhân tạo, cũng như năng lượng mặt trời.
Trung Quốc chiếm hơn một nửa số công trình lắp đặt năng lượng mặt trời mới trên thế giới, nhưng vẫn không thể tiêu thụ hết nguồn cung, dẫn đến tình trạng phải bán tháo ra nước ngoài. Xuất khẩu tấm pin mặt trời tăng khoảng 50% trong giai đoạn 2020-2024 lên 30,6 tỉ đô la.
Trung Quốc bị cáo buộc “xuất khẩu giảm phát” bằng cách xuất khẩu thép và xe điện dư thừa ra nước ngoài với giá thấp, và tiếp theo là tấm pin mặt trời.
Mỹ đã thực hiện các biện pháp bảo vệ ngành tấm pin mặt trời trong nước. Châu Âu chịu nhiều tác động hơn, một số nhà máy buộc phải đóng cửa.
Tháng 9-2024, Hội đồng Sản xuất Năng lượng mặt trời châu Âu (ESMC) đã gửi một lá thư cho Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen kêu gọi “các biện pháp phòng vệ thương mại thích hợp” để bảo vệ các nhà sản xuất tấm pin địa phương.
Sự suy thoái của thị trường cuối cùng đã thúc đẩy các công ty Trung Quốc điều chỉnh sản xuất của họ. LONGi đã lên kế hoạch mở một nhà máy tấm pin mới ở miền đông Trung Quốc, nhưng đã hoãn kế hoạch khai trương cho đến khoảng giữa năm 2026.
Triển vọng phục hồi trong ngắn hạn có vẻ ảm đạm. Mặc dù BloombergNEF ước tính các công trình lắp đặt năng lượng mặt trời mới sẽ đạt 993 GW vào năm 2035, nhưng công suất sản xuất đã tăng vượt xa mức đó, lên tới 1.446 GW vào cuối năm ngoái.
Theo Nikkei Asia
Ricky Hồ / BSA Media
