Những câu chuyện “thực chiến” tiếp cận Mekong Connect 2025

Mekong Connect, trừ Bến Tre (cũ) từng tổ chức Diễn đàn kinh tế thường niên hữu ích này. Hồi năm ngoái, Vĩnh Long đã phối hợp tổ chức hội thảo tiếp cận các chủ đề quan trọng Mekong Connect 2024 và đã ra mắt CLB doanh nghiệp tiên phong theo hướng xanh. Phần còn lại trong không gian mới, chưa biết nhiều về Diễn đàn nên lần này, Vĩnh Long tổ chức hội thảo “Tiếp cận tiêu chuẩn, xanh hóa ngành hàng chủ lực” để doanh nghiệp 3 tỉnh mới sáp nhập cùng tiếp cận Mekong Connect – Vinh Long 2025, theo ông Nguyễn Tường Nam, chủ tịch Hiệp Hội doanh nghiệp tỉnh Vĩnh Long.

Dẫn dắt xu hướng ESG, kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp

Ngày 15/7/2025, tại tỉnh Vĩnh Long, Ban Điều phối Mekong Connect, Hội DN.HVNCLC, Trung tâm Nghiên cứu Kinh doanh và Hỗ trợ Doanh nghiệp (BSA) phối hợp với Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Vĩnh Long (VLBA) tổ chức hội thảo “Tiếp cận tiêu chuẩn, xanh hóa ngành hàng chủ lực”.

Ông Trần Quốc Tuấn, Ủy Viên Ban thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Long, giám đốc sở Công Thương; TS Lâm Văn Tân, Tỉnh ủy viên, giám đốc sở NN&MT, đại diện sở Tài Chính và các Hiệp hội doanh nghiệp ở Bến Tre, Trà Vinh (cũ) chuyển đổi theo hướng kinh tế xanh đã tham dự và chia sẻ kinh nghiệm thực hành.

Bối cảnh mới, Vĩnh long có diện tích dừa trên 120.000 ha, chiếm khoảng 70% diện tích của vùng ĐBSCL. Ngành dừa mệnh danh là ngành hàng tỷ đô. Việt Nam đứng thứ 5 thế giới về diện tích dừa với 196.200 ha, sau Philippines (3,36 triệu ha), Indonesia (2,8 triệu ha), Ấn Độ (2,2 triệu ha), Sri Lanka (456.000 ha). Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 90% tổng diện tích dừa cả nước (175.000 ha). Sản phẩm dừa đang ngày càng được ứng dụng rộng rãi và được mệnh danh là siêu thực phẩm của thế kỷ 21, với kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng nhanh chóng, giá trị dừa toàn cầu đạt khoảng 13 tỷ USD mỗi năm.

Tháng 1/2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp & Môi trường) đã công nhận cây dừa là cây công nghiệp chủ lực quốc gia. Nhiều doanh nghiệp lớn ở Bến Tre đã tham gia cung ứng dầu dừa ở các giống dừa châu Mỹ và các chuỗi siêu thị lớn đã đến Bến Tre. Tiềm năng phát triển của cây dừa rất lớn, với diện tích và giá dừa liên tục tăng cao, nông dân phấn khởi và từ nguồn tài nguyên bản địa này, các doanh nghiệp đã phát triển chuỗi sản phẩm khép kín (gần 200 loại sản phẩm khác nhau).

Về chất lượng dừa Việt Nam, ông Trần Văn Đức, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Bến Tre, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dừa Bến Tre tự tin nói: Dừa Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long nói riêng và ĐBSCL nói chung được đánh giá là đẹp nhất, tốt nhất thế giới về hàm lượng béo, độ ngọt ( brix) và vị thanh. Công ty CP Dừa Bến Tre rất quan tâm đến tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) vì đây là xu hướng tất yếu trong sản xuất, đặc biệt là ngành dừa. Để tiếp cận ESG, cần thay đổi tư duy từ “cần cù bù thông minh” sang “tư duy đổi mới”. Đồng thời, cần thay đổi hành vi và thói quen canh tác dừa từ truyền thống sang thân thiện môi trường- ít sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu – tiến tới sản xuất, chế biến thân thiện môi trường, phát triển bền vững.

“Làm sao thúc đẩy cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa của chúng ta hội nhập nhanh hơn, năng lực cạnh tranh mạnh hơn và tạo điều kiện tốt hơn để ngành dừa góp phần thúc đẩy kinh tế – xã hội tỉnh nhà”, ông Đức đề xuất: Nhà nước có chính sách ưu đãi, hỗ trợ hoạt động R&D, đào tạo, quản lý giám sát, hợp tác quốc tế; Hiệp hội xây dựng chuỗi giá trị, hỗ trợ doanh nghiệp, đại diện tiếng nói của doanh nghiệp và doanh nghiệp  yên tâm đầu tư công nghệ, chứng nhận quốc tế như Organic, Fairtrade, Biocert, CIFEX, Halal…đào tạo nội bộ, xây dựng chuỗi liên kết và số hóa truy xuất nguồn gốc…vừa đẩy ngành hàng đi tới vừa kéo cộng đồng tham gia các mô hình tăng trưởng khác như dịch vụ logistics, du lịch cộng đồng…

Ông Trần Anh Thuy, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Bến Tre, Chủ tịch HĐQT – TGĐ Công ty CP Rượu Phú Lễ đặc biệt tâm huyết với cây dừa bản địa, vốn là lợi thế của Bến Tre trong bối cảnh biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn. Hợp tác xã Nông nghiệp Bền vững Lạc Địa, được thành lập tháng 6/2025, hướng tới mục tiêu Net Zero 2050 thông qua mô hình kinh tế tuần hoàn. HTX tập trung sản xuất rượu mật hoa dừa, tái chế phế phẩm thành phân bón, thủ công mỹ nghệ; phát triển du lịch bền vững, giáo dục về ESG và ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, đo lường tín chỉ carbon.

Để mở rộng diện tích dừa tại Ba Tri từ 4% lên 20%, ông Thuy đề xuất:1/Đơn giản hóa chính sách chuyển đổi đất lúa sang đất trồng cây lâu năm;2/Cung cấp các gói tín dụng ưu đãi cho mô hình kinh tế tuần hoàn;3/Đẩy nhanh bàn giao Trung tâm Đồng Gò (55 ha) để xây dựng trung tâm thực nghiệm, bảo tồn và phát triển giống dừa thích ứng biến đổi khí hậu.

Ngành lúa gạo, khi xác định công nghệ 72 giờ giúp giảm tổn thất sau thu hoạch lúa từ 3-5% , tiết kiệm tới 8.000 tỷ đồng mỗi năm – tương đương 42-45 triệu tấn lúa. Phước Thành IV hiện có dây chuyền sản xuất 1.000 tấn/ngày đêm và kho chứa 50.000 tấn, góp phần thu mua lúa cho bà con nông dân Vĩnh Long và các tỉnh lân cận, ông Nguyễn Văn Thành, CEO Công ty TNHH SX & TM Phước Thành IV, có kinh nghiệm 45 năm của doanh nghiệp, chia sẻ công nghệ xử lý lúa sau thu hoạch.

Mô hình canh tác Lúa – Tôm là một giải pháp bền vững và thích ứng hiệu quả trước biến đổi khí hậu tại các tỉnh ven biển ĐBSCL. Mô hình này không chỉ cải tạo đất, trừ sâu hại mà còn tối ưu hóa nguồn dinh dưỡng tự nhiên, giảm tới 70-80% nhu cầu sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu. Hiệu quả kinh tế của mô hình Lúa – Tôm là rất rõ rệt. Ông Thành dẫn chứng tại Bến Tre, thu nhập hộ gia đình tăng 50-120 triệu đồng; Trà Vinh đạt lợi nhuận 132 triệu đồng/ha/vụ lúa; Bạc Liêu mang lại 50-60 triệu đồng/ha/năm ; Cà Mau đạt 100-120 triệu đồng/năm. Đặc biệt, giá lúa trồng trong mô hình Lúa – Tôm cao hơn 1,7 lần so với giá thị trường và tôm nuôi có giá cao hơn đáng kể so với tôm nuôi công nghiệp. Do đó, các tỉnh ven biển ở ĐBSCL cần xác định vùng sản xuất theo mô hình Lúa – Tôm phù hợp để cung cấp cho thị trường và xây dựng thương hiệu riêng cho vùng trồng. Ông Thành nói: Mô hình Lúa – Tôm đóng góp vào việc giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với xâm nhập mặn. Gạo ST25 lúa tôm không chỉ thơm ngon, mềm dẻo mà còn được đánh giá cao về chất lượng và độ an toàn do không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phù hợp với thị trường khó tính như Châu Âu, Nhật Bản và Mỹ. Ông Thành đề xuất Chính phủ cập nhật tình hình phát triển gạo Lúa – Tôm, hỗ trợ sản xuất và đưa mô hình này vào các đề án phát triển nông nghiệp trọng điểm.

Liên kết – Chuyển đổi – Hội nhập – Phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh mới

Việc hợp nhất ba tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh thành một tỉnh mới mở ra không gian phát triển rất lớn, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về tái cấu trúc ngành hàng, liên kết vùng và đặc biệt là xanh hóa toàn diện quá trình sản xuất tiêu dùng. Nếu không thay đổi công nghệ, sản phẩm thì sẽ khó cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Việc áp dụng các tiêu chuẩn như bộ tiêu chuẩn ESG là điều kiện tiên quyết và bắt buộc , theo ông Trần Quốc Tuấn, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Vĩnh Long.

Ông Tuấn cho rằng những nỗ lực của các doanh nghiệp và hiệp hội trong bối cảnh kinh tế đầy thách thức là quý  báu vô cùng. Mô hình lúa – tôm tại Vĩnh Long qua mô tả của anh Thành, có hợp đồng bao tiêu đầu ra ổn định, đang mở ra triển vọng. Hệ sinh thái dừa 120.000 ha của Vĩnh Long và những để xuất của anh Đức, về Trung tâm giống dừa Đồng Gò sau khi Bộ Công thương giao về cho tỉnh quản lý , tỉnh giao cho Đại học Trà Vinh phát triển thành trung tâm khảo nghiệm và phát triển giống dừa phục vụ toàn vùng ĐBSCL.

Diễn đàn Mekong Connect 2025, ông Tuấn góp ý, nên là: “Liên kết Chuyển đổi – Hội nhập – Phát triển bền vững trong bối cảnh cạnh tranh mới”. Chuyển đổi ở đây bao gồm chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Chuyển đổi xanh không phải là lựa chọn mà là con đường tất yếu. Chúng ta bàn việc chuyển đổi từ sản xuất thông thường sang tiếp cận tiêu chuẩn –  xanh hóa ngành hàng chủ lực, từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu”.

Sở Công thương tỉnh Vĩnh Long đang và sẽ triển khai bốn định hướng quan trọng để hỗ trợ doanh nghiệp: Tái cấu trúc ngành hàng, thích ứng không gian phát triển mới. ESG là việc phải làm, nếu không làm thì  sẽ khó cạnh tranh. Sở ngành sẽ đồng hành với doanh nghiệp chứ không nói chung chung là là cùng hành động. Xanh hóa sản xuất (ưu tiên đề án đổi mới công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng), xây dựng cụm công nghiệp chuyên ngành/sinh thái (mời gọi đầu tư doanh nghiệp sản xuất xanh, sạch, xây dựng logistics xanh), liên kết  nhà nghiên cứu – ứng dụng Khoa học- công nghệ, Doanh nghiệp, nguồn lực  tài chính- đầu tư và Chính quyền và xúc tiến thương mại trong và ngoài nước. Ông Tuấn khẳng định “doanh nghiệp mạnh thì tỉnh mạnh” và sẽ lấy doanh nghiệp làm trung tâm để phục vụ, với chính quyền là bạn đồng hành tin cậy, quyết liệt, hiệu quả.

“Hiệp hội mong muốn trở thành cầu nối tin cậy, tiên phong trong phát triển bền vững, chia sẻ tri thức, đổi mới sáng tạo và trách nhiệm với môi trường xã hội. Để thực hiện sứ mệnh này”, ông Nguyễn Tường Nam, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Vĩnh Long (VLBA), cho biết VLBA đã tái cấu trúc bộ máy điều hành và hiện có hơn 300 hội viên, Hiệp hội cũng đã thành lập Câu lạc bộ Xúc tiến Thương mại và Câu lạc bộ Doanh nghiệp Dẫn đầu.

Câu lạc bộ Doanh nghiệp Dẫn đầu được kỳ vọng sẽ quy tụ các doanh nghiệp tiên phong, thúc đẩy tư duy đổi mới và định hướng phát triển bền vững. Các thành viên ưu tiên sử dụng sản phẩm, dịch vụ nội tỉnh để thúc đẩy chuyển đổi xanh. VLBA sẽ tổ chức tập huấn, hội thảo và đã ký kết hợp tác với Ban điều phối Mekong Connect, Trung tâm BSA nhằm tăng cường năng lực xúc tiến thương mại. Chương trình “Cà phê Doanh nghiệp” cũng được tổ chức định kỳ để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Chương trình này liên kết chặt chẽ các cơ quan truyền thông. Đặc biệt là THVL.

Hội thảo này là bước chuẩn bị quan trọng cho Diễn đàn Mekong Connect – Vinh Long 2025. Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội DN HVNCLC, Giám đốc Trung tâm BSA, nhấn mạnh hội thảo không chỉ nói về những tiêu chuẩn trên giấy tờ mà còn về những tiêu chuẩn thực tiễn trong đời sống kinh doanh, đi sâu vào các khái niệm khoa học hiện đại như kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải, hay tín chỉ carbon… Những câu chuyện về chất lượng dừa Việt Nam và sự sáng tạo trong việc phát triển sản phẩm dừa, mô hình thảo luận từ kinh nghiệm “thực chiến” như hôm nay là một cách gợi ý tiếp tục trong thời gian tới, với những cuộc chia sẻ kinh nghiệm để phát triển.

bài, ảnh Ngọc Bích