Trái dừa tiếp tục là ngôi sao sáng trong năm nay của “làng” trái cây và nông sản xuất khẩu Việt Nam. Dự kiến dừa sẽ duy trì cột mốc kỷ lục xuất khẩu hơn 1 tỉ đô la năm thứ hai liên tiếp, với các loại trái tươi và sản phẩm chế biến từ dừa.
Trái dừa âm thầm bứt tốc, và ít ai để ý… Thanh long và sầu riêng – hai loại “trái cây tỉ đô” của Việt Nam – đã bắt đầu lộ rõ dấu hiệu đuối sức từ năm ngoái và những tháng đầu năm nay.
Dừa Bến Tre đi xa
“Dừa ở vườn có độ ngọt khác. Ở nhà máy sơ chế, độ ngọt của dừa trở nên sắc hơn”. Câu chuyện của trái dừa Bến Tre(*) bắt đầu ở vườn dừa xã Giao Long, tỉnh Vĩnh Long mới. Bà Nguyễn Thị Huế, trợ lý của Tổng Giám đốc Vina T&T Group, nói rằng Bến Tre nay đã là một phần của tỉnh mới. Tuy vậy, thương hiệu dừa Bến Tre vẫn còn đó.
Việ Nam có diện tích dừa khoảng 200.000 ha, riêng Bến Tre cũ chiếm khoảng 40%. Tổng sản lượng của ngành là 20 triệu tấn trái mỗi năm. Dừa được xuất khẩu dưới dạng tươi hay chế biến. Phổ biến nhất là trái tươi, nước cốt dừa cấp đông và dầu dừa thô. Ngoài ra, còn có các sản phẩm thực phẩm, mỹ phẩm, hàng thủ công mỹ nghệ và các sản phẩm phụ trợ nông nghiệp…
Mỹ đã vượt qua Trung Quốc để trở thành thị trường xuất khẩu dừa lớn nhất của Việt Nam. Việt Nam cũng qua mặt Thái Lan để trở thành nguồn cung cấp dừa trái lớn nhất cho thị trường Mỹ.
Một chục 12 trái dừa xiêm xanh tại vườn có giá khoảng 180.000 đồng. Ở các siêu thị như Walmart hay Costco, một thùng dừa tươi 9 trái giá khoảng 12 đô la, theo lời bà Huế. Giá bán lẻ ở siêu thị gần 3 đô la mỗi trái. Ở các quán hay nhà hàng, dừa xiêm Bến Tre giá có thể gấp 2-3 lần giá siêu thị. “Dừa tươi ở đây được gọt vỏ khoảng 75% theo dạng hình kim cương. Trái có thể bị gọt trọc (gọt sạch vỏ) và có thêm cái nắp khoén”, bà Huế giải thích ở nhà máy Kim Thanh 1.
Trái dừa mất nhiều năm để tìm đường đến nước Mỹ.
Khoảng mười năm trước, ông Nguyễn Đình Tùng – Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Vina T&T đi công tác ở Mỹ. Uống trái dừa Thái trên đất Mỹ, ông nghĩ tại sao dừa Việt ngon, ngọt và thơm, giá tốt, mà không bán được. Vina T&T bèn quyết định đưa dừa sang Mỹ, không cạnh tranh bằng giá mà bằng vị ngọt dịu của dừa xiêm xanh Bến Tre.
Dừa xiêm xanh có vị ngọt thanh hơn dừa Thái, vốn ngọt sắc. Hơn nữa, Thái Lan đã xây dựng được thương hiệu quốc gia về nông sản. Người tiêu dùng Mỹ vẫn lạ lẫm, khẩu vị chưa quen với dừa Việt. “Chúng tôi phải đem tặng không, hoặc tặng kèm với sản phẩm khác”, bà Huế kể.
Năm 2017, Vina T&T chỉ bán được 18.000 trái dừa sang Mỹ. Nay thì mỗi tháng, số container nông sản xuất sang Mỹ đã đạt 80-90 container, dừa tươi chiếm tỷ lệ lớn – ông Nguyễn Đình Tùng nói với Kinh tế Sài Gòn trong một dịp trước đó.
Dừa Việt được “săn đón”
Kể từ khi Mỹ mở cửa thị trường cho dừa tươi Việt Nam vào năm 2023, doanh nghiệp Việt Nam đã nhanh chóng mở rộng chuỗi phân phối, đa dạng hóa sản phẩm và cải thiện chất lượng bao bì. Dừa tươi Việt Nam đang có lợi thế tại thị trường Mỹ, so với dừa trái từ Thái Lan hoặc từ các nước châu Mỹ như Mexico, Costa Rica…
Tại sao dừa Việt Nam được “săn đón”?
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, giải thích rằng do nhu cầu tại các thị trường Mỹ, Trung Quốc và Trung Đông đang tăng mạnh. “ Còn nguồn cung toàn cầu lại hạn chế”.
Năm 2024, trái dừa lần đầu vượt ngưỡng 1 tỉ đô la. Hồi đầu tháng 9-2025, ông Cao Bá Đăng Khoa, Tổng thư ký VCA (Hiệp hội Dừa Việt Nam) dự báo kim ngạch dừa sẽ đạt ít nhất 1,1-1,15 tỉ đô la trong năm nay. Điều này giúp Việt Nam đạt vị trí thứ tư trong số các nước xuất khẩu dừa ở châu Á – Thái Bình Dương và thứ năm trên thế giới.
Tham vọng của trái dừa
Dừa cùng với dứa (thơm), chuối và chanh dây sẽ sớm tham gia “Câu lạc bộ tỉ đô” của ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam. Con đường phát triển lâu dài của các loại trái cây tỉ đô đang là bài toán lớn.
Chế biến sâu là con đường thênh thang phía trước. Các số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy số lượng nhà máy chế biến dừa của Việt Nam đã tăng từ tám vào năm 2015 lên 45 vào năm 2024.
Các doanh nghiệp lớn nhỏ đã tham gia và bộc lộ “tham vọng” toàn cầu
Betrimex có các sản phẩm nước cốt dừa, dầu dừa, sữa dừa và các sản phẩm làm đẹp từ dừa. Hồi tháng 3-2025, Betrimex đã ký thỏa thuận hợp tác chiến lược với tập đoàn Sundai Bugi của Indonesia, nhằm gia tăng năng lực sản xuất và tiếp cận thị trường toàn cầu. Ngoài trang trại 20.000 ha dừa hữu cơ ở Indonesia, hai bên sẽ xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu cho các sản phẩm từ dừa.
Khiêm tốn hơn, Beinco cũng có nhiều sản phẩm. Từ nước cốt dừa, nước dừa, nước dừa có gas, dầu dừa nguyên chất, sữa dừa đặc có đường và dừa sấy.
Chủ tịch VCA Cao Bá Đăng Khoa nói rằng dừa tươi của Việt Nam chưa chiếm thị phần lớn ở Trung Quốc. Tuy vậy, ở phân khúc chế biến sâu, nước cốt dừa, dầu dừa, sữa dừa hay dừa dùng làm nguyên liệu mỹ phẩm của Việt Nam được người tiêu dùng và doanh nghiệp đại lục ưa chuộng, nhờ giữ được hương thơm và vị ngọt đặc trưng. Tương tự là ở Mỹ và các thị trường khác.
Chế biến sâu – chặng đường mới của ngành dừa
Ngành dừa Việt Nam cần giải quyết đồng bộ nhiều thách thức từ canh tác đến chế biến. Con đường phát triển bền vững nhằm khẳng định vị thế là không thể tránh được.
Dừa Việt đang cạnh tranh gay gắt với các cường quốc xuất khẩu láng giềng, như Indonesia, Malaysia hay Thái Lan. Vùng nguyên liệu trong nước còn manh mún, thiếu quy hoạch, nhiều giống lẫn lộn và hạn chế về truy xuất nguồn gốc cũng như chứng nhận GAP.
Bài toán đầu tiên là tái cấu trúc vùng trồng, lập bản đồ số, mã truy xuất nguồn gốc và nhân rộng các mô hình hợp tác xã quy mô lớn. Kế đến là canh tác bền vững và nâng cao giá trị thông qua các chương trình đào tạo nông dân, đầu tư cho chế biến sâu, minh bạch bằng công nghệ số và AI.
Để ổn định nguồn cung, cần phát triển các trang trại dừa quy mô lớn 30-50ha, kèm mã vùng trồng mới tại Đông Nam Bộ và Tây Nguyên. “Mô hình hợp tác xã chính là chìa khóa”, theo lời Tiến sĩ Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn.
Betrimex hay Beinco hoặc Vina T&T có cách tiếp cận riêng. Nhưng cả ba đều khẳng định hướng đi chung, rất rõ rệt. Tương lai tỉ đô của ngành dừa phụ thuộc vào sức mạnh của công nghệ bảo quản và chế biến.
(*) Chương trình Uni tour, company tour do Trung tâm Nghiên cứu và hỗ trợ doanh nghiệp (BSA) thực hiện định kỳ hai lần mỗi tháng, nhằm kết nối giữa nhà nông, nhà doanh nghiệp và nhà trường.
Ricky Hồ
